اگر سالها پیش و تا قبل از اینکه به مدیریت پروژه علاقه مند شوم و در این حیطه شروع به کسب تجربه و فعالیت و پژوهش کنم ، اگر کسی در مورد مدیریت پروژه از من می‌پرسید، شبیه این سوال بود که زیر دریایی ها چگونه پرواز میکنند؟! مرغ ها چگونه تخم طلا میگذارند؟ برایم همین قدر سخت،گیج کننده و سراسر ابهام بود و البته ترسناک! البته پرواز زیردریایی ها تا امروزی که این مقاله منتشر میشود و شما آن را میخوانید غیر ممکن است ولی مثال بهتری به ذهنم نرسید!
می‌دانم که بیشتر ما از یادگیری و حتی مطالعه درباره مدیریت پروژه فراری هستیم؛چون تصور می‌کنیم کاری بسیار سخت و پیچیده ای است و حتما نیاز به تحصیلات دانشگاهی دارد و تخصصی است که هرکسی قادر به انجامش نیست.خود من تا قبل از اینکه درباره مدیریت پروژه مطالعه کنم اغلبِ تصورم پروژه های بزرگ عمرانی و سد سازی و صنعتی بود که افرادی که با کلاه ایمنی زرد رنگ مشغول به کار هستند وخط کش و نقشه دستشان است و به دیگران امر و نهی میکنند،مدیر پروژه هستند! تصوری همینقدر عجیب و مضحک!
اما واقعیت امر این است که همه ما در طول مسیر زندگی شخصی و کاری و روزمره مان با پروژه های کوچک و بزرگ زیادی روبرو می‌شویم که هیچوقت آنها را پروژه به حساب نمی‌آوریم و تنها دلیلش هم این است که تعریف و درک درستی از این واژه نداریم. بنابراین چه بهتر میشود که اول تعریف درستی از «پروژه» داشته باشیم و ابتدا به یک الفبای مشترک برسیم و سپس به سراغ «مدیریت پروژه» برویم.خبر خوبی که برای شما دارم این است که در اینجا یعنی در در این مقاله و بطور کلی در وبلاگ آرتک خیلی ساده قرار است با مفاهیم مدیریت پروژه آشنا شوید و خبری از کلمات و جملات عجیب غریب و تخصصی نیست. پس حاضرید شروع کنیم؟
مقدمه:
- در این پست وبلاگی، به بررسی جامع این موضوع می پردازیم که”پروژه چیست” ،”مدیر پروژه کیست؟” و “مدیریت پروژه چیست؟” .
- تعریفی از چیستی پروژه و مدیریت پروژه ارائه می دهیم و به بررسی مزایای استفاده از آن می پردازیم.
- مراحل مختلف یک پروژه را شرح می دهیم و نقش های کلیدی درگیر در آن را معرفی می کنیم.
- به بررسی برخی از ابزارها و تکنیک های محبوب مدیریت پروژه می پردازیم.
- در نهایت، منابعی را برای یادگیری بیشتر در مورد مدیریت پروژه ارائه می دهیم.
پروژه چیست؟
یک پروژه مجموعه ای از وظایف است که بطور موقت انجام می‌شوند تا یک محصول،فرایند یا خدمت جدیدری را با زمان و منابع مالی محدود،تعریف کنند.
- پروژه زمان شروع و پایان مشخصی دارد.
- پروژه یک دستاورد جدید و منحصر‌به‌فردی را به همراه دارد.
- اعضای تیم هدف واحدی را دنبال میکنند.
- مدت زمان انجام پروژه مشخص و ممکن است کوتاه (یک ماه) یا طولانی (چند سال) باشد.
- زمان، منابع مالی و انسانی هر پروژه محدود و از قبل تعریف شده است.
- یک پروژه معمولا به کمک چند نفر انجام میشود اما می‌تواند تک‌نفره هم باشد.
چه کسی از مدیریت پروژه استفاده میکند ؟
هر کسی که پروژه ای را مدیریت می کند، حتی اگر به طور رسمی به عنوان مدیر پروژه شناخته نشده باشد، از مدیریت پروژه استفاده می کند. حتی کسی که یک رویداد را سازماندهی می کند. هر پروژه ای که برای گروهی از افراد مدیریت کرده اید نیاز به مدیریت پروژه دارد و این مهارتی است که همه به آن نیاز دارند و از آن استفاده می کنند.
به طور رسمی تر، پروژه ها در تمام صنایع و مشاغل از مدیریت پروژه استفاده می کنند
مدیر پروژه چیست؟
اکثر مردم تصور اشتباهی در مورد مدیران پروژه دارند. مثلا:
مدیر پروژه دارای بالاترین تخصص در آن زمینه است.
یا مدیر پروژه بیشترین قدرت اجرایی را در پروژه دارد.
هر دوی این دیدگاه ها اشتباه است. در واقع لازم نیست فردی که مدیر پروژه است در این زمینه متخصص باشد یا بالاترین اختیارات را داشته باشد. شاید برایتان جالب باشد که بدانید استاندارد PMBOK (که در زیر توضیح داده شده است) به این سوال پاسخ می دهد که مدیر پروژه کیست؟ می گوید مدیر پروژه در این زمینه متخصص نباشد بهتر است! زیرا می تواند در کارهای اداری شرکت کند و از وظایف و مسئولیت های اصلی خود که مدیریت پروژه، برنامه ریزی و کنترل است، دور بماند. به عنوان مثال مدیر پروژه توسعه اپلیکیشن نباید درگیر کدنویسی و طراحی باشد یا مدیر پروژه های صنعتی نباید درگیر جوشکاری و نقشه کشی و ماشین کاری باشد حتی اگر در آن زمینه متخصص باشد.
استاندارد PMBOK
اصطلاح (PMBOK) مخفف Project Management Body of Knowledge و به معنای “دانش مدیریت پروژه” است.
PMBOK شناخته شده ترین استاندارد جهانی در زمینه مدیریت پروژه است. این موضوع در کتاب «راهنمای مجموعه دانش مدیریت پروژه» مورد بحث قرار گرفته است. این کتاب اولین بار توسط PMI در سال 1999 منتشر شد.
مدیریت پروژه چیست؟
به طور خلاصه، مدیریت پروژه فرآیند برنامه ریزی، سازماندهی، هدایت و کنترل منابع برای انجام یک پروژه خاص با موفقیت است. این شامل تعریف اهداف پروژه، تعیین وظایف و وظایف، ایجاد برنامه زمانی و بودجه، نظارت بر پیشرفت و ایجاد تغییرات در صورت نیاز می شود بطور کلی مدیریت پروژه را بصورت موردی نیز میتوان تعریف کرد:
- تعریف مدیریت پروژه: برنامه ریزی، سازماندهی، هدایت و کنترل منابع برای انجام یک پروژه خاص با موفقیت.
- هدف از مدیریت پروژه: رسیدن به اهداف پروژه در چارچوب محدودیت های زمانی، بودجه ای و کیفی.
مزایای استفاده از مدیریت پروژه:
- افزایش شانس موفقیت پروژه
- کاهش هزینه ها و اتلاف وقت
- بهبود کیفیت نتایج پروژه
- افزایش رضایت ذینفعان
- ارتقای مهارت های مدیریت
مراحل یک پروژه:
- آغاز: تعریف دامنه پروژه، تعیین اهداف و الزامات.
- برنامه ریزی: ایجاد یک برنامه برای انجام کار، تعیین وظایف، منابع و جدول زمانی.
- اجرا: انجام وظایف طبق برنامه، نظارت بر پیشرفت و ایجاد تغییرات در صورت نیاز.
- کنترل: نظارت بر عملکرد پروژه در برابر برنامه و بودجه، شناسایی و حل مشکلات.
- اختتام: نهایی کردن کار، ارزیابی موفقیت پروژه و مستندسازی درس های آموخته شده.
نقش های کلیدی در مدیریت پروژه:
- مدیر پروژه: مسئول برنامه ریزی، اجرا و کنترل پروژه.
- تیم پروژه: اعضای تیم که وظایف پروژه را انجام می دهند.
- ذینفعان: افراد یا گروه هایی که در پروژه سهم دارند یا تحت تأثیر آن قرار می گیرند.
- مشتری: فرد یا گروهی که پروژه را درخواست می کند و هزینه آن را پرداخت می کند.
ابزارها و تکنیک های مدیریت پروژه:
- نرم افزار مدیریت پروژه: برای برنامه ریزی، پیگیری و مدیریت وظایف پروژه.
- نمودار گانت: برای نمایش برنامه زمان بندی پروژه.
- لیست وظایف: برای فهرست کردن و اولویت بندی وظایف پروژه.
- ماتریس RACI : برای تعیین مسئولیت ها و وظایف افراد در پروژه.
- تحلیل :SWOT برای شناسایی نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدهای پروژه.
منابع یادگیری بیشتر:
- موسسه مدیریت پروژه (PMI): https://www.pmi.org/
- انجمن بین المللی مدیریت پروژه (IPMA): https://ipma.world/
- کتابخانه پروژه گوتنبرگ: https://developer.wordpress.org/block-editor/
مزایای استفاده از مدیریت پروژه:
استفاده از اصول مدیریت پروژه مزایای متعددی را به همراه دارد، از جمله:
- افزایش شانس موفقیت پروژه: با برنامه ریزی دقیق و اجرای منظم، می توانید شانس موفقیت پروژه خود را به طور قابل توجهی افزایش دهید.
- کاهش هزینه ها و اتلاف وقت: مدیریت پروژه به شما کمک می کند تا منابع خود را به طور کارآمدتر استفاده کنید، که منجر به صرفه جویی در هزینه و زمان می شود.
- بهبود کیفیت نتایج پروژه: با تمرکز بر کیفیت در تمام مراحل پروژه، می توانید مطمئن شوید که نتایج نهایی به بهترین شکل ممکن هستند.
- افزایش رضایت ذینفعان: ذینفعان پروژه، مانند مشتریان، حامیان مالی و تیم، از پروژه ای که به موقع، در چارچوب بودجه و با کیفیت بالا انجام می شود، راضی تر خواهند بود.
- ارتقای مهارت های مدیریت: با استفاده از اصول مدیریت پروژه، می توانید مهارت های حل مسئله، تصمیم گیری و رهبری خود را ارتقا دهید که در هر زمینه ای از زندگی و حرفه ای شما مفید خواهد بود.
مراحل یک پروژه:
هر پروژه، صرف نظر از اندازه یا پیچیدگی آن، از مراحل مختلفی عبور می کند. مراحل کلی یک پروژه عبارتند از:
- آغاز:
- در این مرحله، دامنه پروژه تعریف می شود، اهداف و الزامات تعیین می شود و ذینفعان کلیدی شناسایی می شوند.
- برنامه ریزی:
- در این مرحله، یک برنامه دقیق برای انجام پروژه ایجاد می شود. این برنامه شامل تعیین وظایف، منابع، جدول زمانی و بودجه است.
- اجرا:
- در این مرحله، وظایف پروژه طبق برنامه انجام می شود. پیشرفت پروژه به طور منظم نظارت می شود و در صورت نیاز تغییراتی ایجاد می شود.
- کنترل:
- در این مرحله، عملکرد پروژه در برابر برنامه و بودجه مقایسه می شود. مشکلات شناسایی و حل می شوند و ریسک ها به حداقل می رسند.
- اختتام:
- در این مرحله، پروژه نهایی می شود، کارها بررسی می شوند و درس های آموخته شده مستند می شوند.
مطالعات موردی:
مطالعه مطالعات موردی پروژه های موفق و ناموفق می تواند راه بسیار خوبی برای یادگیری در مورد اصول و بهترین شیوه های مدیریت پروژه باشد. در اینجا چند لینک به مطالعات موردی مدیریت پروژه وجود دارد:
- مطالعه موردی پروژه ساخت پل گلدن گیت: https://www.pbs.org/video/the-golden-gate-bridge/
- مطالعه موردی پروژه المپیک تابستانی 2012 لندن: https://www.scirp.org/reference/referencespapers?referenceid=3045567
- مطالعه موردی پروژه توسعه نرم افزار Salesforce: https://www.salesforceben.com/salesforce-implementation/
نقل قول ها:
“مدیریت پروژه به معنای انجام کار درست در زمان مناسب و با بودجه مناسب است.” – سکويا لوسی
“یک پروژه موفق پروژه‌ای است که اهدافش را برآورده میکند، در چارچوب بودجه و زمان‌بندی باقی می‌ماند و ذینفعان کلیدی را راضی میکند.” – جوئل گاسپار
“مدیریت پروژه نه یک علم دقیق، بلکه یک هنر است.” – هنری مینتزبرگ
داده ها:
طبق نظرسنجی اخیر موسسه مدیریت پروژه، 71 درصد از پروژه ها در سال 2021 طبق برنامه و در چارچوب بودجه به اتمام رسیده اند. این نشان می دهد که مدیریت پروژه می تواند ابزاری موثر برای افزایش شانس موفقیت پروژه باشد.
عمیق تر شدن در مدیریت پروژه
در بخش اول این پست وبلاگی، به بررسی اصول اولیه و تعریف ومعرفی ابزارهای مدیریت پروژه پرداختیم. در این بخش، می خواهیم به عمق موضوع برویم و برخی از موضوعات پیشرفته تر را بررسی کنیم.
موضوعات پیشرفته مدیریت پروژه:
- مدیریت زمان: یعنی سازوکارهای مدنظر و مورد نیاز برای شروع،تکمیل و تحویل به موقع پروژه.
- مدیریت هزینه: یعنی بودجه بندی مناسب و کنترل بهینه هزینه های پروژه با در نظر گرفتن بودجه ای که از قبل برای پیشبرد پروژه تعریف شده است.
- مدیریت محدوده: محدوده پروژه یعنی هرچیزی که پروژه را شامل میشود و مدیریت محدوده یعنی تعریف و کنترل مرزهای پروژه تا از مرزهای تعریف شده برای پروژه عبور نکنیم.
- مدیریت کیفیت: مدیریت کیفیت فرآیند اطمینان از اینکه پروژه نتایج مورد نظر را با کیفیت مورد نظر تولید می کند.
- مدیریت ریسک:شناسایی،تحلیل و نحوه برخورد با موقعیت های ناشناخته در طول پروژه.
- مدیریت ذینفعان: ذینفعان افرادی هستند که در پروژه سهم دارند یا تحت تاثیر آن قرار می گیرند. مدیریت ذینفعان فرآیند شناسایی، درگیر کردن و مدیریت انتظارات ذینفعان است.
- مدیریت تدارکات: به معنی خرید و تهیه محصولات،مواد اولیه و خدمات موردنیاز برای شروع،پیشبرد و انجام پروژه از خارج از سازمان یا تیم.
- مدیریت منابع انسانی: مدیریت منابع انسانی فرآیند برنامه ریزی، سازماندهی، هدایت و کنترل منابع انسانی مورد نیاز برای پروژه است.
- مدیریت یکپارچگی: به زبان خیلی ساده اگر بخواهیم این مورد را توضیح دهیم یعنی مدیر پروژه همه این 10 مهارت را بصورت همزمان در نظر بگیرد و بتواند بین آنها تعادل و تعامل برقرار کند و آنها را در بین اعضای تیم یا بخش های پروژه به جریان وادارد.
- مدیریت ارتباطات: ارتباطات موثر برای موفقیت هر پروژه ضروری است. یک مدیر پروژه باید بتواند به طور موثر با ذینفعان، اعضای تیم و سایر افراد درگیر در پروژه ارتباط برقرار کند.
ابزارها و تکنیک های پیشرفته مدیریت پروژه:
علاوه بر ابزارها و تکنیک های اساسی مدیریت پروژه که در بخش اول به آنها اشاره شد، تعدادی ابزار و تکنیک پیشرفته تر نیز وجود دارد که می تواند توسط مدیران پروژه برای بهبود نتایج استفاده شود. برخی از این ابزارها و تکنیک ها عبارتند از:
- نرم افزار مدیریت پورتفولیو: برای مدیریت چندین پروژه به طور همزمان.
- شبیه سازی پروژه: برای مدل سازی و پیش بینی عملکرد پروژه.
- مدیریت ارزش کسب شده: برای اندازه گیری و کنترل پیشرفت پروژه.
- مدیریت شش سیگما: برای بهبود کیفیت پروژه.
- روش چابک: رویکردی انعطاف پذیر برای مدیریت پروژه که بر روی تحویل افزایشی ارزش تمرکز دارد.
موفقیت در مدیریت پروژه:
موفقیت در مدیریت پروژه به عوامل متعددی از جمله موارد زیر بستگی دارد:
- داشتن برنامه ریزی دقیق: یک برنامه دقیق به شما کمک می کند تا در مسیر پروژه بمانید و از اتلاف وقت و هزینه جلوگیری کنید.
- ارتباطات موثر: ارتباطات شفاف و منظم با ذینفعان، اعضای تیم و سایر افراد درگیر در پروژه ضروری است.
- مدیریت ریسک موثر: شناسایی، ارزیابی و کاهش ریسک ها می تواند به شما کمک کند تا از مشکلات بالقوه جلوگیری کنید.
- انعطاف پذیری: پروژه ها همیشه مطابق برنامه پیش نمی روند. مهم است که بتوانید با تغییرات سازگار شوید و در صورت نیاز برنامه های خود را تنظیم کنید.
- مهارت های رهبری قوی: یک مدیر پروژه باید بتواند تیم خود را رهبری و انگیزه دهد تا به اهداف پروژه برسند.
نرم افزار مدیریت پروژه:
نرم افزار مدیریت پروژه می تواند ابزاری ارزشمند برای مدیران پروژه باشد. این نرم افزار می تواند به شما در برنامه ریزی، پیگیری و کنترل پروژه، مدیریت وظایف، ارتباط با ذینفعان و گزارش پیشرفت کمک کند. تعدادی نرم افزار مدیریت پروژه مختلف در دسترس است، بنابراین مهم است که نرم افزاری را انتخاب کنید که نیازهای خاص شما را برآورده کند.
بهترین نرم افزارهای مدیریت پروژه برای سال 2024
asana.com
trello.com
monday.com
jira
www.smartsheet.com
clickup.com
basecamp.com
wrike.com
Zoho Projects
Procore
انتخاب بهترین نرم افزار مدیریت پروژه
مواردی را که باید در نظر گرفت:
ویژگی ها: چه ویژگی هایی برای شما ضروری است؟
مزایا: هر نرم افزار چه مزایایی را ارائه می دهد؟
معایب: هر نرم افزار چه معایبی دارد؟
قیمت گذاری: چه چیزی را می توانید بپردازید؟
موارد استفاده: از نرم افزار برای چه نوع پروژه هایی استفاده می کنید؟
نکاتی برای انتخاب:
نیازهای خود را مشخص کنید.
نرم افزار را به دقت ارزیابی کنید.
نسخه های آزمایشی را امتحان کنید.
نظرات را بخوانید.
با بودجه خود کار کنید.
بررسی اجمالی نرم افزارهای برتر
Asana: یک ابزار محبوب برای مدیریت کار تیمی و وظایف است. رابط کاربری ساده و بصری دارد و طیف گسترده ای از ویژگی ها را ارائه می دهد.
Trello: ابزاری مبتنی بر کارت است که برای مدیریت پروژه های بصری عالی است. استفاده از آن آسان است و برای تیم های کوچک تا متوسط مناسب است.
Monday.com: یک پلتفرم مدیریت پروژه قابل تنظیم است که می تواند برای طیف گسترده ای از نیازها استفاده شود. رابط کاربری کاربرپسند و طیف گسترده ای از ویژگی ها را ارائه می دهد.
Jira: یک ابزار قدرتمند برای مدیریت پروژه های چابک است. برای تیم های توسعه نرم افزار و سایر تیم هایی که با پروژه های پیچیده سروکار دارند ایده آل است.
Smartsheet: یک ابزار مبتنی بر صفحه گسترده است که می تواند برای مدیریت پروژه ها، ردیابی داده ها و همکاری استفاده شود. رابط کاربری بصری و طیف گسترده ای از ویژگی ها را ارائه می دهد.
ClickUp: یک ابزار همه کاره است که می تواند برای مدیریت پروژه ها، وظایف، چت، ایمیل و موارد دیگر استفاده شود. رابط کاربری کاربرپسند و طیف گسترده ای از ویژگی ها را ارائه می دهد.
Basecamp: ابزاری برای مدیریت پروژه و همکاری تیمی است. رابط کاربری ساده و بصری دارد و طیف گسترده ای از ویژگی ها را ارائه می دهد.
Wrike: یک ابزار قدرتمند برای مدیریت پروژه های سازمانی است. برای تیم های بزرگ و شرکت هایی که با پروژه های پیچیده سروکار دارند ایده آل است.
Zoho Projects: یک ابزار مبتنی بر ابر برای مدیریت پروژه ها و همکاری تیمی است. رابط کاربری بصری و طیف گسترده ای از ویژگی ها را ارائه می دهد.
Procore: یک ابزار مدیریت ساخت و ساز است که برای پیمانکاران، معماران و مهندسان طراحی شده است. رابط کاربری قدرتمند و طیف گسترده ای از ویژگی ها را ارائه می دهد.
میزیتو: یک ابزار مدیریت پروژه و مدیریت جزئی منابع انسانی توسعه داده شده ایرانی است که بیش از ۱۵۲,۹۵۰ سازمان، شرکت و استارت‌آپ برای مدیریت پروژه‌ها، کنترل وظایف، مکاتبات اداری، مدیریت مشتریان
و پیشرفت کسب‌وکارخود به میزیتو اعتماد کرده‌اند.
سوالات متداول
1: چگونه می توانم بهترین نرم افزار مدیریت پروژه را برای نیازهایم انتخاب کنم؟
برای انتخاب بهترین نرم افزار مدیریت پروژه برای نیازهای خود، باید موارد زیر را در نظر بگیرید:
- ویژگی ها: چه ویژگی هایی برای شما ضروری است؟
- مزایا: هر نرم افزار چه مزایایی را ارائه می دهد؟
- معایب: هر نرم افزار چه معایبی دارد؟
- قیمت گذاری: چه چیزی را می توانید بپردازید؟
- موارد استفاده: از نرم افزار برای چه نوع پروژه هایی استفاده می کنید؟
2: چه نوع ویژگی هایی باید در یک نرم افزار مدیریت پروژه جستجو کنم؟
برخی از ویژگی های مهمی که باید در یک نرم افزار مدیریت پروژه جستجو کنید عبارتند از:
- مدیریت وظایف: توانایی ایجاد، اختصاص و ردیابی وظایف.
- مدیریت پروژه: توانایی ایجاد، برنامه ریزی و مدیریت پروژه ها.
- همکاری: توانایی همکاری با اعضای تیم در پروژه ها.
- ردیابی زمان: توانایی ردیابی زمان صرف شده برای وظایف.
- گزارش دهی: توانایی ایجاد گزارش در مورد پیشرفت پروژه.
3: چقدر باید برای نرم افزار مدیریت پروژه هزینه کنم؟
قیمت نرم افزار مدیریت پروژه می تواند از رایگان تا صدها دلار در ماه متغیر باشد. قیمت گذاری معمولاً بر اساس تعداد کاربران، ویژگی ها و سطح پشتیبانی ارائه شده است.
4: آیا می توانم نسخه آزمایشی رایگان نرم افزار مدیریت پروژه را امتحان کنم؟
بله، بسیاری از نرم افزارهای مدیریت پروژه نسخه های آزمایشی رایگان ارائه می دهند. این یک راه عالی برای امتحان نرم افزار قبل از خرید آن است.
انتخاب بهترین نرم افزار مدیریت پروژه برای نیازهای شما می تواند دلهره آور باشد، اما با در نظر گرفتن نکات این پست وبلاگی، می توانید ابزار مناسبی را برای کمک به شما در مدیریت پروژه های خود به طور موثر پیدا کنید.
منابع یادگیری:
منابع زیادی برای یادگیری بیشتر در مورد مدیریت پروژه در دسترس است. در اینجا چند مورد از آنها را آورده ایم:
- موسسه مدیریت پروژه (PMI): PMI یک سازمان حرفه ای برای مدیران پروژه است. آنها طیف گسترده ای از منابع آموزشی، از جمله دوره های آموزشی، گواهینامه ها و انتشارات را ارائه می دهند.
نتیجه گیری:
مدیریت پروژه مهارتی ارزشمند است که می تواند در هر زمینه ای از زندگی و حرفه ای شما اعمال شود. با استفاده از اصول مدیریت پروژه، می توانید شانس موفقیت پروژه های خود را افزایش دهید، به اهداف خود برسید و به یک مدیر موفق تبدیل شوید.
ما امیدواریم که این پست وبلاگی به شما در درک بهتر مفهوم “مدیریت پروژه” کمک کرده باشد.
لطفاً در صورت داشتن هر گونه سوال یا نیاز به کمک بیشتر، در قسمت نظرات زیر به ما اطلاع دهید.
منابع:
